“We're born alone, we live alone, we die alone. Only through our love and friendship can we create the illusion for the moment that we're not alone.” (Orson Welles)
Σε περιόδους όπου οι καταστάσεις γίνονται πολύ ζόρικες, πιάνω το μυαλό μου να ελίσσεται σαν χέλι και να ξεγλιστρά από σχεδόν αόρατες χαραμάδες, για να βρει φως μέσα στο αδιαπέραστο τοίχος της ρουτίνας.
Ανακάλυψα πως είναι απελευθερωτικό να παρατηρείς τις μικρές καθημερινές μεταβολές χωρίς να χάνεις την μεγάλη εικόνα. Νιώθεις λιγάκι σαν θεός που παρατηρεί τον κόσμο αφ΄υψηλού, χαμογελώντας συγκαταβατικά στις ατυχίες, που τώρα φαίνονται μικρές και ασήμαντες.
Καμιά φορά αναλογίζομαι τις πιθανές παραλλαγές της ζωής μου, σαν στιγμιότυπα σε πολλαπλά παράλληλα σύμπαντα. Προσπαθώ να φανταστώ την πορεία που μπορεί να είχα ακολουθήσει, σ’ αυτά τα παράλληλα σύμπαντα, όπως ο σκακιστής που μελετάει την αναμενόμενη παρτίδα στο επερχόμενο τουρνουά.
Αν πάλι βάλεις τον εαυτό σου στην αντιπέρα όχθη, σου προκαλεί εντύπωση, πόσο διαφορετικός μπορεί να είναι ο κόσμος στα μάτια διαφορετικών ανθρώπων. Διαπιστώνεις πως δεν υπάρχει μία πραγματικότητα αλλά δισεκατομμύρια εκδοχές της, όσες είναι και οι σκεφτόμενες μονάδες. Εκεί είναι που καταλήγεις στο συμπέρασμα ότι η γρήγορη αντίληψη είναι μάλλον κατάρα παρά προσόν, γιατί αντιλαμβάνεσαι πολύ πιο γρήγορα την ματαιότητα των πραγμάτων γύρω σου και επιταχύνεις την ελεύθερη πτώση στο πουθενά.
Με κινηματογραφική ταχύτητα εμφανίζονται στην οθόνη του μυαλού οι έννοιες της μοναξιάς και της ανθρωπο-συμβατότητας. «Βασικό συστατικό για την υπέρτατη ευτυχία,» έλεγε ο Αριστοτέλης, «είναι η ύπαρξη άλλων ανθρώπων.». Η σημερινή επιστήμη της κοινωνιολογίας υποστηρίζει πως οι άνθρωποι είναι συνδεδεμένοι σε δίκτυα, πολύ αντίστοιχα με αυτά των υπολογιστών, και πως ο αριθμός των συνδέσεων της κάθε μονάδας του δικτύου με άλλα «τερματικά», είναι καθοριστικής σημασίας για την ευτυχία του. Βέβαια, οι σύγχρονες έρευνες της κληρονομικότητας υποστηρίζουν ότι η ευτυχία, όπως και η δυστυχία, έχουν γενετική βάση σε ποσοστό που φτάνει το 50%, συμφωνούν όμως πως πρόκειται για εξαιρετικά… κολλητικές και μεταδιδόμενες (μέσω των δικτύων) ασθένειες! (Μήπως στα επόμενα χρόνια θα πρέπει να περιμένουμε … antivirus κατά της ανθρώπινης δυστυχίας; )
Όμως γιατί τόση προσκόλληση στους άλλους ομοίους μας; Γιατί το αίσθημα της μοναξιάς να είναι τόσο βασανιστικά έντονο, που να φτάνει να θεωρείται ως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της εποχής μας; «Ο άνθρωπος ως κοινωνικό ζώο έχει ανάγκη τους συνανθρώπους του» (John T Casioppo, Director of the University of Chicago Center for Cognitive and Social Neuroscience) Και αυτό είναι εξελικτικό κατάλοιπο από τότε που ως αδύναμο θηλαστικό έπρεπε να βρει τρόπο να επιβιώσει σε ένα περιβάλλον γεμάτο κινδύνους, που δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει όντας μόνος του.
Ως τόσο, «ουκ εν τω πολλω το ευ, αλλά εν τω ευ το πολύ»… Η φύση των κινδύνων άλλαξε. Δεν αρκεί πια το πλήθος των ομοίων μας να μας περιβάλλει. Γιατί, πια, το ίδιο το πλήθος έχει μετατραπεί σε κίνδυνο. Κίνδυνο να χάσεις το ποιόν σου, να ξεχάσεις τα θέλω σου, και τελικά να μετατραπείς σε ξεραμένο φύλλο που ταξιδεύει στο ρεύμα του ποταμού χωρίς προορισμό. Και τότε είναι που μπαίνει στο παιχνίδι η έννοια της συμβατότητας. Δεν αρκεί, λοιπόν, να είσαι σε ένα δίκτυο. Θα πρέπει να είναι ένα δίκτυο συμβατών με σένα ανθρώπων, να μπορείς να πεις με ανακούφιση «ναι, ανήκω εδώ…», για να νιώσεις αυτό το πολυπόθητο αίσθημα ασφάλειας και πληρότητας, που σε μετατρέπει από μίζερο απόκληρο σε κυρίαρχο του κόσμου.
Και αυτή η παρόρμηση του να ενταχθούμε σε ένα συμβατό με μας δίκτυο, και να διοχετεύσουμε κάπου αυτό που μας γεμίζει, είναι τόσο έντονη, που μας βάζει να κυνηγάμε χίμαιρες, και να αποδίδουμε την μορφή συμβατού αποδέκτη σε άψυχα αντικείμενα ή φανταστικούς εραστές. «Ζωή που δεν μοιράζεται είναι ζωή κλεμμένη» ακούμε την Ελευθερία Αρβανιτάκη να τραγουδάει, παρ’ ότι
«Ίσως εκείνο που ζητάς
εγώ να μην το έχω,
εγώ να μην το έχω,
κι απ' ότι ονειρεύτηκες,
εγώ πολύ ν' απέχω.»
Συνεχίζω να μην καταλαβαίνω την ανθρώπινη φύση, παρά το γεγονός ότι έχω προσεγγίσει το μισό της προσδοκώμενης διάρκειας ζωής ενός μέσου ανθρώπου. Αναρωτιέμαι, μάλιστα, αν υπάρχει «ανθρώπινη φύση», ή είναι απλώς η φύση, που παίζει το δικό της παιχνίδι, χλευάζοντας την προσκόλληση του ανθρώπου να δημιουργεί γενικευμένες θεωρίες για κάτι που είναι εντελώς τυχαίο…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου