Όλα τα πρωινά του παιδικού μας κόσμου...

Τα κιτρινισμένα φύλλα των παλιών παιδικών βιβλίων αναδύουν μυρωδιά μούχλας και αραχνιασμένων αναμνήσεων. Παρατημένα για χρόνια στα ράφια της παλιάς αποθήκης περιμένουν υπομονετικά να έρθει η ώρα που θα ξαναδούν το φώς της ημέρας, και θα ζωντανέψουν τις μνήμες ενός σχεδόν ξεχασμένου κόσμου. Φανταστικά πλάσματα με ανθρώπινη λαλιά, μαγεμένα ξύλινα σπιτάκια, με πόδια κότας που περιστρέφονται προτείνοντας φιλόξενα την είσοδό τους στον ανύποπτο επισκέπτη, κακές μάγισσες και αιθέριες νεράιδες, ξεπηδούν σαν χείμαρρος, κουβαλώντας μαζί τις καθημερινές εικόνες του παρελθόντος, που έγιναν ένα με τα παλιά χιλιοδιαβασμένα παραμύθια. Τα συρταράκια της μνήμης ανοίγουν για να αποκαλύψουν τα πολύτιμα πετράδια των στιγμών που χάραξαν την πλακέτα της ψυχής μας, φτιάχνοντας τελικά αυτό που είμαστε σήμερα.

Οι οπαδοί της αναλυτικής ψυχολογίας ισχυρίζονται ότι το αγαπημένο παραμύθι των παιδικών χρόνων, αποτελεί ένα είδους σεναρίου για τις μετέπειτα επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας. Κατά κάποιον τρόπο εμείς οι ίδιοι ενσαρκώνουμε τους κεντρικούς ήρωες και η ζωή μας ξετυλίγεται σύμφωνα με τις σκηνές του παραμυθιού. Το παραμύθι για το παιδί είναι εξίσου σημαντικό με τις εμπειρίες, για την διάπλαση της προσωπικότητας του. Μέσα από αυτό βιώνει αυτά που δεν μπορεί να βιώσει στον πραγματικό κόσμο. Ξεπερνάει τις δυσάρεστες εμπειρίες, τιμωρεί αυτούς που τον αδίκησαν. Ερμηνεύει και κωδικοποιεί την πραγματικότητα έτσι ώστε να μπορέσει να την καταλάβει και να τη φέρει στα μέτρα του. Ακριβώς σ΄ αυτή την ικανότητα του παιδικού μυαλού χτίζει ο Γκιλιελμο ντελ Τόρο μια ταινία. Στο " Λαβύρινθος του Πάνα" η Οφέλια χτίζει ένα παραμύθι, γιατί απλά το παιδικό μυαλό της δεν μπορεί να χωρέσει τον τραυματικό παραλογισμό της πραγματικότητάς της.

.
Το παραμύθι χαρακτηρίζει την παιδική ηλικία, αλλά δεν σταματάει εκεί. Το συναντούμε σε όλες τις εκδηλώσεις τέχνης των ενηλίκων. Το βλέπουμε κάθε φορά που πάμε θέατρο, το ζούμε στις αίθουσες των κινηματογράφων, το διαβάζουμε στις σελίδες του αγαπημένου μας μυθιστορήματος. Είναι η ίδια σκέψη, που ξεφεύγοντας από την πορείας της ευθείας γραμμής, αναζητάει νέα μονοπάτια ώστε να εμπλουτίσει την ζωή μας με νέες εμπειρίες, πρωτόγνωρες, και εντελώς άφθαστες στην ρηχή πραγματικότητα της καθημερινότητας.

Ο Τζιάνο Ροντάρι, ιταλός παιδαγωγός και συγγραφέας παιδικών βιβλίων, έλεγε πως τα παραμύθια για τον άνθρωπο είναι εξίσου "άχρηστα" με την μουσική ή την ποίηση. Είναι απαραίτητα μόνο όταν μιλάμε για ολοκληρωμένους ανθρώπους. Και η κοινωνίας μας έχει ανάγκη από ολοκληρωμένους ανθρώπους. Αυτούς που μπορούν να χρησιμοποιήσουν την φαντασία τους δημιουργικά και να οραματιστούν έναν διαφορετικό, καλύτερο κόσμο, ώστε τελικά να οδηγήσουν τον κόσμο μας στην υλοποίηση αυτού του οράματος.

Οι μεγάλοι έχουν να μάθουν πολλά πράγματα από τα παιδιά, έλεγε ο Ροντάρι. Και πρώτα απ' όλα αυτό που ονομάζει "αισιοδοξία της βούλησης". Είναι αυτό που κάνει ένα παιδί, τη στιγμή που βιώνει μια ζοφερή πραγματικότητα η οποία φαίνεται να καταλήγει σε ακόμα ζοφερότερο τέλος, να ρωτάει: "τι πρέπει να κάνουμε τώρα για να το αλλάξουμε;". Γι' αυτό και τα παραμύθια έχουν πάντα καλό τέλος.

Αυτό είναι που ενσαρκώνεται στο ήρωα του Τζ. Μπάρι, τον Πιτερ-Παν. Ο Πίτερ Παν είναι ένα αγόρι που αρνείται να μεγαλώσει. Η αστείρευτη αισιοδοξία του, του δίνει την δύναμη να πετάει. Οι ευχάριστες σκέψεις τον εκτινάζουν στα ύψη και οι μαύρες σκέψεις τον κρατάνε καθηλωμένο στο έδαφος. Μήπως όμως αυτό δεν είναι που συμβαίνει με όλους μας;

Τελικά τι σημαίνει άραγε "μεγαλώνω", πέρα από την προφανή έννοια του μεγέθους; Η στυγνή κοινωνιολογική προσέγγιση θέλει το "μεγάλωμα" να περιλαμβάνει πέντε βασικά στάδια κοινωνικής ενσωμάτωσης: αποφοίτηση από το σχολείο, εγκατάλειψη πατρικής στέγης, απόκτηση οικονομικής ανεξαρτησίας, γάμος και απόκτηση παιδιού. Η φιλοσοφική-ψυχολογική προσέγγιση όμως είναι πιο κοντά στα γούστα μου. Σύμφωνα μ'αυτήν η "ωριμότητα" ορίζεται ως η ικανότητα να αντιμετωπίζεις, και όχι απλά να αποφεύγεις, κάθε νέα κρίση που σου χτυπάει την πόρτα. Γι' αυτό και τα παραμύθια, που στην παιδική ηλικία είναι η μόνη πραγματικότητα, στην ζωή των ενηλίκων γίνονται πράξεις μικρής πολυτέλειας, που τους βοηθούν να ανασυντάξουν τις δυνάμεις τους για το επόμενο...χτύπημα στην πόρτα.

Σε μια εύστοχη παρατήρηση ο Σερ Πήτερ Ουστίνοβ δηλώνει πως :"Όταν είναι κανείς πολύ ηλικιωμένος, γνωρίζει ότι τα παιδιά έχουν δίκιο. Κρίμα που δε διαθέτουν και την απαραίτητη εξουσία." Φανταστείτε την ζωή σας στη "χώρα του ποτέ-ποτέ". Τότε το μεγαλύτερο πρόβλημα της ζωής σας θα ήταν ο Καπτεν Χουκ, και η πιο στενάχωρη σκέψη της ημέρας, για το ποια θα μπορούσε να είναι η επόμενη περιπέτεια. Δεν ακούγεται και άσχημα νομίζω....